Ook over het idee dat fascisme weer terug zou kunnen komen zijn mensen sceptisch, zoals Arend Jan Boekestein tijdens het interview met Riemen in Nieuwsuur. Je kunt je over die scepsis afvragen of het niet meer 'kop in het zand steken' en 'taboepraten' is. Het laatste grote fascistische drama dat zich in Nederland heeft afgespeeld, heeft een nog nakloppend litteken aangebracht op onze nationale huid. Von der Dunk beschrijft in zijn boek 'Op schuivende planken' (een mooie aanvulling op dit essay trouwens) hoe WOII een collectief trauma heeft achtergelaten in Nederland. Ons schuldgevoel ten opzichte van onze actieve en passieve bijdrage aan de Shoah (de poging tot het uitroeien van de Joden) maakt dat het woord fascisme gekoppeld blijft aan deze zwarte pagina in onze nationale geschiedenis. Daardoor kleeft er een taboe aan iedere vergelijking die we moeten maken tussen de huidige politieke en maatschappelijke ontwikkelingen en de ontwikkelingen die zich afspeelden in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Of eigenlijk, met iedere vorm van fascisme die zich in de geschiedenis heeft afgespeeld. En dat maakt de huidige discussie omtrend de PVV en Geert Wilderd ook zo moeilijk en onvolledig. Ook de historiscus Arend Jan Boekestein lijkt hier last van te hebben. Ik citeer een aantal stukjes uit de Nieuwsuur-uitzending.
Arend Jan Boekestein zegt het volgende:
'Ik begrijp alleen niet goed dat een beschavingsoffensief ook betekent dat we een historische vergelijking moeten gaan trekken die mank is. De definitie die u nu gaf met charismatische leider, dat geldt ook voor Abraham Kuiper. Populisme, geldt ook voor Marijnissen van de SP "hogere lonen en lagere prijzen". Dat is me te grofmazig. Fascisme is een ernstige beschuldiging. En dan hebben we het over geweldsverheerlijking, dan hebben we het over politiek dictatuur, dan hebben we het in de Duitse variant over rascisme. Al die dingen zie ik bij Wilders absoluut niet terug'
Hier wil ik het gesprek even onderbreken. Want het is niet Riemen die Wilders beschuldigt van een Duitse variant van rascisme, het is Boekestein zelf die dat aandraagt. Riemen vergelijkt alleen de politieke strategie die Wilders bedrijft met de politieke strategie die Hitler en Mussolini bedreven. Niet met hetzelfde rascisme.
Even verderop:
'Ik geloof niet dat de discussie in Nederland, die belangrijk is, die gevoerd moet worden, erbij gediend is als we een label op Wilder plakken dat hij een fascist zou zijn. A is die historisch klopt die niet en B ik vind dat als een miljoen of anderhalf miljoen mensen stemmen op de heer Wilders, dan zou ik de laatste willen zijn om de motieven die ze hebben om te stemmen op Wilders, om die in twijfel te trekken.'
Hier wil ik het gesprek weer even onderbreken. Want deze redenering gaat volgens mij net zo mank als Boekestein vindt dat de vergelijking met het fascisme mank gaat. Je kunt niet zeggen 'het is geen fascisme' alleen omdat er veel mensen op deze persoon stemmen. Daar snap ik helemaal niets van. Ik zou denken: als iemand in zo'n korte tijd voeten aan de grond krijgt bij zoveel mensen, dan moeten er juist alarmbellen gaan rinkelen. Maakte het Hitler minder fascistisch toen hij uiteindelijk in volle voetbalstadions werd verheerlijkt door duizenden en duizenden?
Het einde van het gesprek nadert als Riemen aangeeft dat mensen die op Wilders gestemd hebben, volgens hem gestemd hebben op een facsist, die niets, maar dan ook niets voor hen zal kunnen betekenen. Over dat laatste ben ik het niet eens, want Wilders raakt wel degelijk aan maatschappelijke punten die andere partijen laten liggen waardoor deze in ieder geval op de agenda komen. Wat me echter aan de reactie van Boekestein stoort is dat hij ook dit aangrijpt om een manke argumentatie te geven voor het niet benoemen van Wilders fascistische strategie:
'Maar denkt u dat u in gesprek raakt met het gewone volk, om het zo maar uit te drukken, als u zegt dat ze op een fascist hebben gestemd?'
Hallo, wat is 'het gewone volk', een kleuterklas? En al is het een kleuterklas, moet de juf de leerlingen dan niet behoeden voor waar de kleuters zelf geen benul van hebben? Natuurlijk zullen de PVV-stemmers niet ja-knikkend beamen dat ze op een fascist stemmen. Maar maakt dat de PVV minder fascistisch? Nogmaals, een dergelijke redenering gaat mank.
Waar zowel de Twan Huys en Boekestein wel een punt raken is, juist vanwege dat nationale trauma de direct weer wordt aangeboord bij het gebruik van het woord fascisme, de discussie de plank misslaat. Risico bestaat dat het vooral een wellus-nietus spelletje wordt. Jammer, dan gaan we blijkbaar liever nog een nationaal trauma tegemoet dan dat we op een volwassen manier een definitie op de juiste manier willen gebruiken.
Als we niet kunnen benoemen waar het om gaat, kun je er ook niet openlijk over praten. 'Fascisme' is een politieke term. Net als 'liberalisme', socialisme', communisme' en 'democratie'. Het is niet per definitie gekoppeld aan Hitler en Mussolini. Aan de Jodenvervolging. Aan concentratiekampen. De uitkomst van het huidige fascisme-in-opkomst is niet bekend. Hoeft helemaal niet uit de draaien op volkerenmoord. Maar dat kan wel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten